فن بیان به‌معنی توانایی افراد در بیان دقیق و مؤثر ایده‌ها و احساسات است. افراد با فن بیان قوی به‌راحتی دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهند و در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی ازجمله مصاحبه شغلی یا مذاکرات مالی عملکرد خوبی داشته باشند و همچنین، مخاطب را متقاعد کنند. در این مطلب از بلاگ چیرگی، به‌طور کامل یاد می‌گیریم مهارت های فن بیان چیست و چگونه می‌توانیم تبدیل به سخنوری تأثیرگذار و قدرتمند شویم.

مهارت های فن بیان چیست؟

فن بیان مؤثر مجموعه‌ای از مهارت‌ها و تکنیک‌هایی است که برای برقراری ارتباط بهتر و مؤثرتر ضروری هستند. این مهارت‌ها شامل خودآگاهی، کنترل صدا، زبان بدن، انتخاب کلمات، و تعامل با مخاطب هستند. هر یک از این مهارت‌ها را می‌توان با تمرین و استفاده از تکنیک‌های کاربردی تقویت کرد.

1. انتخاب کلمات مناسب: کلمات ساده و جملات کوتاه تأثیرگذاری بیشتری دارند و باعث فهم بهتر پیام می‌شوند. استفاده از اصطلاحات پیچیده ممکن است باعث گمراهی شنونده شود، بنابراین سعی کنید موضوع را به‌طور ساده و دقیق بیان کنید.
2. کنترل صدا، لحن و سرعت کلمات: لحن صدا و میزان تنفس بر میزان تأثیرگذاری شما اثرگذار است. صدای قوی و کنترل‌شده به شما اعتماد به نفس می‌بخشد و شنونده را مجذوب می‌کند.
3. زبان بدن و ارتباط غیرکلامی: زبان بدن و حرکات دست می‌تواند تأثیر پیام را تقویت یا تضعیف کند. ارتباط چشمی و حرکات مناسب دست‌ها نیز به افزایش تعامل با مخاطبان کمک می‌کند.
4. تعامل و درک مخاطب: با توجه دقیق به رفتارها و احساسات مخاطب و انطباق آن‌ها با محتوای کلام می‌توانیم افکار مخاطب را ارزیابی کنیم و بهترین پاسخ را به گفته‌های او بدهیم.
5. تمرین تسلط بر جملات و بیان روان: گفتگوی روان و تسلط به عباراتی که بیان می‌کنیم، نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس و قاطعیت ما در هنگام گفتگو است.

۱. انتخاب کلمات مناسب

انتخاب کلمات دقیق و ساده، شفافیت پیام شما را افزایش می‌دهد. جملات کوتاه و شفاف، پیام را به‌صورت قابل‌فهم به مخاطب منتقل می‌کنند و از گمراهی شنونده جلوگیری می‌کنند.

روش‌های تقویت انتخاب کلمات مناسب

گسترده‌کردن دایره واژگان ساده و استفاده روزمره از آن، تنها برخی از راه‌های تقویت فن بیان است.

• گردآوری معادل‌های ساده برای کلمات پیچیده: اگر دایره لغات گسترده‌ای از کلمات ساده داشته باشیم، ساده‌گویی راحت‌تر می‌شود. در نتیجه، دفترچه‌ای را در اختیار داشته باشیم و در گفتگوهای روزمره، کلمات پیچیده‌تر یا جملات سختی که به‌کار می‌بریم را در آن بنویسیم و مابه‌ازاء ساده آن را نیز روبروی آن یادداشت کنیم.
• تمرین انتخاب کلمات ساده: همواره به یاد داشته باشیم که مخاطبان تمایلی به رمزگشایی صحبت‌های ما ندارند. در نتیجه، از توضیحات پیچیده پرهیز کنیم و به‌جای آن، از کلماتی استفاده کنیم که به‌راحتی قابل فهم باشند.
• خواندن متن‌ها با صدای بلند: خواندن مقالات یا کتاب‌ها با صدای بلند به بهبود درک لغات و افزایش دایره واژگان کمک می‌کند و تمرین مؤثری برای تسلط بر کلمات است​.

اگر بدانیم اهمیت ساده‌گویی در تأثیرگذاری کلام و تقویت مهارت های فن بیان چیست، همواره از واژگان و عبارات سخت و ثقیل در گفتگوها و سخنرانی‌ها اجتناب می‌کنیم.

۲. کنترل صدا، لحن و سرعت کلمات

صدای قوی و رسا به شما اعتماد به نفس می‌دهد و تأثیرگذاری پیام را افزایش می‌دهد. لحن و شدت صدا در انتقال احساسات و انگیزه‌ها به مخاطب بسیار مؤثر است. همچنین، تغییر سرعت کلمات به مخاطب کمک می‌کند تا توجه بیشتری به صحبت‌ها داشته باشد. در ادامه، تمریناتی را برای تقویت این موارد معرفی می‌کنیم.

روش‌های تقویت صدا و تنظیم لحن و سرعت

تمارین متعددی برای تقویت حجم صدا و تنظیم سرعت کلمات وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• تمرین تنفس دیافراگمی: تنفس دیافراگمی به شما کمک می‌کند صدای قوی‌تر و رسا‌تری داشته باشید. برای این تمرین، هنگام نفس کشیدن به عمق دیافراگم توجه کنید و صدایتان را تقویت کنید.
• تنظیم لحن صدا: لحن حرف زدن ما می‌تواند منظوری که از گفتمان داریم را به‌طور کامل متفاوت کند. برای مثال، عبارت «زودباش عزیزم» را اگر با لحن حمایت‌گرانه‌ای بگوییم، احساس همدلی را القاء می‌کنیم، اگر با لحن مهربان بگوییم، احساس دوست داشتن را به مخاطب می‌رسانیم و اگر با عصبانیت بگوییم، هیچ احساس مثبتی القاء نمی‌شود.
• تنظیم سرعت کلمات: بیان سریع کلمات از خستگی و بی‌حوصله‌شدن افراد جلوگیری می‌کند و از آن‌سو، آهسته کردن به‌یکباره نیز نظر دیگران را جلب می‌کند و نشان‌دهنده اهمیت جملاتی است که در ادامه بیان می‌کنیم. برای تسلط بیشتر به تنظیم کلمات می‌توانیم متن سخنرانی را آماده کنیم و موارد مهم آن را آهسته‌تر بخوانیم و سرعت سخنرانی را کم و زیاد کنیم.
• ضبط صدا و گوش دادن به آن: صدای خود را ضبط کرده و آن را گوش دهید. نقاط ضعف مثل تن صدا، شدت و نحوه بیان را بررسی کنید و سعی کنید آن‌ها را بهبود دهید​

۳. زبان بدن و ارتباط غیرکلامی

زبان بدن و حالات چهره پیام شما را تقویت می‌کنند و درک بهتری از حس و حال شما به مخاطب می‌دهند. ارتباط چشمی و حرکات دست‌ها نیز به ارتباط نزدیک‌تر با مخاطب کمک می‌کنند.

روش‌های تقویت ارتباط غیرکلامی

در بسیاری از مواقع، ارتباط غیرکلامی در هنگام گفتگو بسیار مهم‌تر از جملاتی است که ادا می‌کنیم. در ادامه، روش‌های تقویت ارتباط غیرکلامی را معرفی می‌کنیم.

• تمرین ارتباط چشمی: به هنگام صحبت، ارتباط چشمی خود را با مخاطب حفظ کنید. این کار نشان می‌دهد که شما به مخاطب اهمیت می‌دهید و اعتماد به نفس بیشتری دارید.
• لبخند زدن: لبخند زدن اصلی‌ترین و راحت‌ترین شیوه انتقال احساس امنیت و دوستی است. اگر تلاش کنیم تا در تمام موقعیت‌های مثبت لبخند بزنیم، راحت‌تر به ما اعتماد می‌کنند و دوست‌داشتنی خواهیم بود. در نتیجه، یادآور‌هایی برای خودمان قرار دهیم تا همواره به‌یاد داشته باشیم که لبخند بزنیم. برای مثال، برچسب‌هایی
• تمرینات جلوی آینه: تمرین در مقابل آینه به شما کمک می‌کند تا حرکات بدن و حالات چهره خود را مشاهده کرده و آن‌ها را تنظیم کنید​.
• خم شدن به‌سوی مخاطب در مذاکرات: درصورتی‌که در حال گفتگوی دو نفره هستیم یا در جلسه مذاکره‌ای قرار داریم، اندکی به‌سوی مخاطب خم شویم تا توجه خود را به‌گفتگوی مخاطب نشان دهیم و جهت بدن ما هم‌جهت با مخاطب باشد.

۴. تعامل و درک مخاطب

تعامل با مخاطب به افزایش توجه افراد و درک بهتر پیام کمک می‌کند. همچنین، توجه به نیازها و واکنش‌های مخاطب ما را قادر می‌سازد تا پیام خود را به شکلی منعطف‌تر ارائه دهیم.

روش‌های تقویت درک مطالب مخاطب

توجه عمیق به گفتگوی مخاطب و پرسیدن سؤالات روشن‌کننده اصلی‌ترین عامل فهم پیام‌های آشکار و پنهان موجود در گفته‌های مخاطب است. در ادامه، روش‌های تقویت درک مطلب را معرفی می‌کنیم.

• پرسیدن سؤالات تعاملی: در مکالمه‌ها و سخنرانی‌ها از مخاطبان سؤالاتی بپرسید که به پاسخ‌های بله یا خیر نیاز نداشته باشند. این کار باعث مشارکت فعال و توجه بیشتر آن‌ها می‌شود.
• توجه به لحن مخاطب: درصورتی‌که مخاطب موضوع جالب یا خوشحال‌کننده‌ای را با لحن متفاوت بیان می‌کند، احتمال دارد که جنبه‌هایی از موضوع را پوشانده است یا هنوز بیان نکرده باشد، در نتیجه، سؤالات بیشتری بپرسیم تا دلیل تفاوت لحن او را متوجه شویم.
• توجه به بازخورد: واکنش‌های چهره و زبان بدن مخاطبان را بررسی کنیم و در صورت نیاز، پیام خود را تنظیم کنیم تا بیشترین تأثیرگذاری را داشته باشیم. برای مثال، اگر مخاطب در حال لم دادن باشد یا ارتباط چشمی چندانی با ما نداشته باشد، می‌توانیم متوجه شویم که خسته شده یا حوصله ادامه دادن گفتگو را ندارد.

۵. تمرین تسلط بر جملات و بیان روان

تسلط بر جملات و گفتگوی سلیس و روان، به مخاطب احساس اعتماد به نفس و تسلط بر موضوع را القا می‌کند و  همچنین، گفتار ما را تأثیرگذارتر می‌سازد.

روش‌های تقویت تسلط بر جملات

تمرین‌های مختلف برای گفتگوی زیاد و تمرین مکرر در جمع‌ها می‌تواند پیشرفت چشم‌گیری در مهارت فن بیان ایجاد کند. در ادامه، با بهترین روش‌های تقویت مهارت های فن بیان آشنا می‌شویم.

• گفتگوی زیاد در جمع‌ها: همواره تلاش کنیم تا در جمع‌های چندنفره یا دونفره خاطرات جذاب خود را تعریف کنیم و همچنین، داستان‌های جذابی رو یاد بگیریم تا در جمع‌های مختلف بیان کنیم.
• تمرین جملات پیچیده: جملات پیچیده‌ای مانند «روی رودخانه‌ی سرد سایه‌ای سرد می‌افتد» را چندین بار تکرار کنیم تا بتوانیم آن‌ها را بدون تپق یا تردید بیان کنیم.
• تمرین‌های درک متن و گفتار با صدای بلند: خواندن متن‌های طولانی و بلند به ما کمک می‌کند تا تسلط خود را بر بیان روان تقویت کنیم​.

جملات تمرینی تقویت مهارت های فن بیان

در اینجا فهرستی از جملات سخت و چالش‌برانگیز فارسی برای تقویت فن بیان ارائه شده است. این جملات به‌طور خاص برای تمرین دقت، سرعت، وضوح و هماهنگی در تلفظ طراحی شده‌اند:

1. روی ریل راه‌آهن رفته‌ایم و رقصیده‌ایم.
2. تاجر شکر فروش شکر نمی‌فروشد، شکر فروش حرفه‌ای است.
3. حافظ با خیال خفته، خنده بر خفته‌گان می‌زند.
4. طوطی توی طوفان طناب تاب خورد.
5. شیر شوم شیر شکار شوم.
6. سایه‌ی سرد روی سَر سَروران سرزمین سرسبز سرد می‌افتد.
7. سه سبد سیب سرخ زیر سایه درخت سبز است.
8. لانه‌ی لک‌لک لب لبک آبگیر است.
9. آبشار آبی آسایش آورد.
10. سرباز سخت‌کوش، ساعت سنگین سنگر را سرپا نگه داشت.
11. ترانه‌های ترکی تا ترانه‌های تهرانی تفاوت دارند.
12. سایه‌ی سرد سرشکسته روی سنگ سرد سرازیر شد.
13. سنگ‌های سخت سرسبز، سینه‌ی سنگ‌ها را سایه زده‌اند.
14. شب شد، شب‌شکن، شکست شبانه‌اش را شکست.
15. سطل شکر شکسته شد.
16. سیب‌های سرخ سنگین، سایه‌ی سیاه شب را شکستند.
17. رستم رهسپار راه روشن رودخانه شد.
18. بازی باد با برگ‌های پاییزی بازی بود.
19. شهر شب زده، سرشار از سکوت سرد شده است.
20. سرسره‌ی سرسبز سرد، سطح سُر سرسره را سنگین کرد.
21. چوپان چالاک چوچه‌ی چابک را چرید.
22. لک‌لک‌های لب لبک لرزان لرزش لانه را لیسیدند.
23. چکش چوبی چاق را چال کرد.
24. سرو سینه‌سرخ سَر سبز سرزمین را سَرو کرد.
25. سیلاب سیب‌ها سایه را سایه زد.
26. شیرین‌ترین شب شعر شکر شکن بود.
27. چای داغ چای‌کار چیره‌دست چینی چکانده شد.
28. ساختمان سرسبز سرآغاز سکوت سنگین شد.
29. سیب‌زمینی سرد سنگین سر سفره سنگین شد.
30. سنگر سربازان سر سخت و سرزنده، سنگین و سرسخت ایستاد.

تمرین روزانه‌ی این جملات و دقت در تلفظ هر کلمه به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های تلفظی و تسلط بر بیان خود را بهبود بخشید.

فن بیان در مصاحبه استخدامی

برای موفقیت در مصاحبه‌های استخدامی و ایجاد تأثیر مثبت، رعایت نکات فن بیان و بهره‌گیری از تکنیک‌های ارتباطی ضروری است. این نکات به شما کمک می‌کنند تا ضمن افزایش اعتماد به نفس، پیام خود را شفاف‌تر و با تأثیرگذاری بیشتری به مصاحبه‌کننده منتقل کنید. در ادامه، نکات کلیدی و روش‌های کاربردی برای تأثیرگذاری بیشتر بر مصاحبه‌کننده آورده شده است:

1. تمرکز بر مهارت‌های شنیداری و گوش دادن فعال
2. بازخورد شفاف و مختصر
3. نگاه و لحن مثبت
4. حفظ ارتباط چشمی
5. کنترل زبان بدن و حرکات غیرکلامی
6. نمایش مهارت‌های ارتباطی با بیان مثال‌های واقعی

اصول فن بیان در سخنرانی تأثیرگذار

یک سخنرانی تأثیرگذار ترکیبی از فن بیان، اعتماد به نفس و استفاده از تکنیک‌های ارتباطی است که به سخنور کمک می‌کند تا پیام خود را به بهترین شکل به مخاطبان منتقل کند. در اینجا هر کدام از اصول اساسی برای بهبود فن بیان در سخنرانی توضیح داده شده است.

1. شروع قدرتمند و تأثیرگذار: سخنرانی را با جمله‌ای جذاب آغاز کنیم تا بتوانیم توجه مخاطبان را جلب کنیم.
2. شناخت مخاطب و تنظیم لحن سخنرانی: پیش از سخنرانی در مورد مخاطب تحقیق کرده و لحن سخنرانی را با محتوای آن تنظیم کنیم.
3. حفظ ارتباط چشمی و زبان بدن مثبت: تا جای ممکن، ارتباط چشمی خود را حفظ کنیم و اصول این مهارت را رعایت کنیم.
4. پاسخ به بازخورد مخاطب: در طول سخنرانی به واکنش‌های مخاطبان توجه کنید و در صورت لزوم پیام خود را تطبیق دهید.
5. تعامل با مخاطبان: سؤالات تعاملی بپرسید و داستان‌هایی بگویید که مخاطب را درگیر کند. این امر باعث می‌شود مخاطب احساس کند بخشی از گفتار است و ارتباط بهتری با شما برقرار کند.
6. پایان قدرتمند: سخنرانی را با جمله‌ای الهام‌بخش یا درخواست اقدام از مخاطب به پایان ببرید تا اثر سخنرانی تا مدت‌ها در ذهن مخاطب باقی بماند.

برای اجرای یک سخنرانی موفق و تأثیرگذار، رعایت اصول فن بیان از اهمیت بالایی برخوردار است.

معرفی کاربردی‌ترین انواع کتاب فن بیان 

• “Talk Like TED” اثر کارماین گالو: این کتاب اصول و تکنیک‌های سخنرانی‌های الهام‌بخش و تأثیرگذار را از سخنرانی‌های TED تحلیل می‌کند.
• “Crucial Conversations” نوشته‌ی کری پترسون و همکاران: این کتاب به آموزش مهارت‌های ضروری برای مدیریت مکالمات دشوار می‌پردازد.
• “The Art of Public Speaking” اثر دیل کارنگی: اثری کلاسیک که تکنیک‌های مؤثری برای ارتقای فن بیان و اعتماد به نفس در سخنرانی‌ها ارائه می‌دهد.

حال که با بهترین کتاب‌های مربوط به تقویت مهارت های فن بیان آشنا شده‌ایم، می‌توانیم مسیر آموزش و تقویت سخنوری خود را جدی‌تر و سریع‌تر جلو ببریم.

منابع

در این بخش می‌توانیم با منابعی که برای نوشتن این مطلب در مجله چیرگی به‌کار رفته، آشنا شویم.

Tuts+ Business

.Tuts+ Business

​Harvard DCE

skillsyouneed

professional.dce.harvard

coursera

scienceofpeople

business.tutsplus.com